Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik olarak başlattığı operasyonda Çernobil’in Rusya’nın denetimine geçmesi ile 1986 yılında yaşanan nükleer kaza da …
Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik olarak başlattığı operasyonda Çernobil’in Rusya’nın denetimine geçmesi ile 1986 yılında yaşanan nükleer kaza da tekrar gündeme geldi. Yıllar evvel kapatılan ve soğutulmaya bırakılan santralle ilgili ‘nükleer felaket’ senaryoları oluşurken, nükleer alanda vazife yapan uzmanlar, bu senaryoların ‘kriz ortamında üstünlük sağlama’, bilgi kirliliği ya da nükleer zıtlığının eseri olduğuna dikkat çekiyor.
Hacettepe Üniversitesi Nükleer Güç Mühendisliği Öğretim Üyesi Doç. Dr. Şule Ergün’e nazaran, Çernobil’de tekrar bir kaza yaşanabileceğine ve radyoaktif sızıntının yine bir tehdit ögesi oluşturabileceğine yönelik bu senaryolar gerçekle bağdaşmıyor. Ergün, teknik bilgiye dayanmadan kurgular üzerinden korkutucu senaryolar yazılmasının neden olduğu bilgi kirliliğine dikkat çekerek, “Bu mevzularda sağlam kaynaklara ve kuruluşlara prestij edilmeli. Yorumların teknik bilgilere ve teknik tahlillere dayandırılması lazım. Kurgu yapmanın manası yok, kimseye de yararı yok” değerlendirmesinde bulundu.
Çernobil Nükleer Güç Santralinde elektrik kesilmesi nedeniyle jeneratörlerin devreye girdiği, nükleer santralin soğutmasında kullanılan dizel yakıtın 48 saat sonra tükeneceği, soğutma sisteminin çalışmayacağı ve bundan ötürü santralin riske gireceği formundaki açıklamaların akabinde Rusya Güç Bakanlığı, nükleer santrale Belarus üzerinden tekrar elektrik verildiğini açıklamıştı.
Santral milletlerarası kuruluşlar tarafından izleniyor
Doç. Dr. Şule Ergün, kriz ortamı yaşandığı için birtakım çekincelerin ortaya çıkmış olabileceğini kaydederek, “Uluslararası Atom Gücü Ajansı (IAEA), Dünya Nükleer Birliği (WNA) üzere çok sayıda memleketler arası kuruluş süreci yakından takip ediyor. Şu ana kadar yaşananlara baktığımız vakit Çernobil’de nükleer emniyete yönelik önemli bir tehdidin oluşmadığını görmekteyiz” dedi.
Ukrayna’da bulunan nükleer santrallerin emniyeti ile ilgili kamuoyunda bir bilgi kirliliği oluştuğuna dikkat çeken Ergün, mevzuya ait görüşlerini şöyle lisana getirdi:
“Rusya ve Ukrayna ortasındaki kriz, ülkemizde ve dünyanın genelinde bir numaralı gündem unsuru haline geldi. Ukrayna’da bulunan nükleer santrallerin emniyeti açısından rastgele bir sorun görünmüyor. Radyoaktif sızıntı ile ya da radyoaktif unsurların etrafa dağılmasıyla ilgili bir güvenlik sorunu yok. Kriz ortamında bir nükleer santralin emniyetinin sağlanmasının güç olabileceği ya da nükleer santralin kendisine yönelik bir taarruz meydana gelebileceği kanısıyla tasa duyuluyor olabilir. Fakat şu ana kadar yaşananlara baktığımız vakit emniyete yönelik önemli bir tehdidin oluşmadığını görmekteyiz. En son 9 Mart tarihinde Çernobil’de halihazırda kapalı olan ve sökümüne başlanacak olan üçüncü ünite reaktörünün, bir de kaza yapmış olan dördüncü ünite reaktörün soğutulması için kullanılan elektrik sisteminin devre dışı kaldığı söylendi. Bunun için de yedek elektrik sisteminin dizel jeneratörlerinin kullanıldığı bilgisi geldi. Zati bu böyledir. Fukuşima kazasında da bu türlü oldu. Elektrik sağlayan sistemler yedeklidir. Ya şebekeden elektrik alırsınız ya şu anda Çernobil’de olduğu üzere dizel jeneratörlerden elektrik üretirsiniz ya da bataryalarla elektrik üretirsiniz. Şu anda verilen bilgiler ışığında konuşuyorum; Çernobil’de soğutmayı sağlamak için dizel jeneratörler kullanılıyor. Bu da kapatılmış olan ve sökülmeye hazırlanan üçüncü ünite reaktörünün içinde hala radyoaktif unsurlar bozunmaya devam ettiği için ürettiği ısının giderilmesi için yapılıyor. Santralde kullanılan sistem ve reaktörler çok uzun müddet evvel kapandığı için de giderek azalan bir ısı üretimi var. Yani Çernobil’deki sistemlerin hala soğutulduğunu söyleyebiliriz. Dizel jeneratörler de çalıştığı sürece bu soğutma devam edecektir. Ayrıyeten bu tezlerin akabinde Rusya Güç Bakanlığı santrale elektrik verildiğini de açıkladı.”
“1986 ile emsal radyoaktif unsur salımı mümkün değil”
Doç. Dr. Ergün, “Santralde soğutmanın sağlanamaması durumu nedeniyle yazılan birtakım felaket senaryolarının gerçek olması mümkün mü” biçimindeki soruya ise net bir cevap verdi: “Soğutma olmazsa bile katiyen 1986 yılında yaşanan Çernobil kazası üzere bir şey olmaz. Bu mevzuda pek net konuşabiliriz; zira 1986 yılında aktif bir reaktörde gerçekleşen önemli bir güç artışı, çok önemli bir ısı artışı, bu ısı üretiminin tesiriyle başlayan bir yangın ve buhar patlaması vardı. Şu an santral çalışmıyor. Hasebiyle birebir senaryoyu oluşturmamız mümkün değil. Benzeri bir radyoaktif husus salımı mümkün değil.”
“Teknik bilgi ve tahlillerle konuşmayanları dikkate almayın”
Santralin izlendiğinin ve izlenmesinin de gerektiğinin altını çizen Ergün, “Elbette izlenmesi gerekiyor ve zati izleniyor da. Teknik değerlendirmeler, düzenleyici kuruluşlar tarafından, Memleketler arası Atom Gücü Kurumu tarafından yapılıyor. Dünya Nükleer Birliği üzere kuruluşlarda da teknik bilgi değişimi gerçekleştiriliyor. Burada ‘teknik’ ve ‘teknik bilgi’ sözlerini vurgulamam gerekiyor. Bu noktada teknik bilgiye dayanan ve gerçekçi senaryolar üzerinden konuşmadığımız sürece yanılgı yaparız. Bu türlü kusurlar yapılırsa halkın korkması, krizin ruhsal boyutunun değişmesi mümkündür. Hasebiyle bilgi kirliliği olabilir. Bence her duyulana inanmamak lazım. Bilimsel datalarla ve teknik tahlillerle konuşmayanların dikkate alınmaması gerekiyor. Kurgular, bilgi kirliliğine yol açıyor, gerçekler çarpıtılıyor” diye konuştu.
Gerçekçi olmayan açıklamalarla oluşturulan kurguların bu kriz ortamında bir tarafı maharetsiz ya da makûs gösterme maksadını taşıyor olabileceğini belirten Ergün, şöyle devam etti: “Böylesi kıymetli hususlarda hakikaten uzman şahıslardan bilgi almak gerekir. Zati uzmanlar da hem yurt dışında hem de ülkemizde olayı takip ediyorlar. Net olarak vurgulamakta fayda var ki, geçmişte yaşanmış Çernobil kazasının bu ortamda karşımıza çıkması mümkün değil. Bu nedenle de mevzuyla ilgili yorum yapacak herkesin bu doğrultuda konuşması gerekir. Rusya bugün, yeni nükleer santrallerin imalinde da en önde gelen ülkedir. Nükleer güç alanında dünya çapında edindikleri prestiji, güvenlik sistemleri konusundaki bu muvaffakiyetleri gölgeleyecek bir adım atmayacaklardır.”
